به گزارش روابط عمومی خانه بیداری اسلامی، دکتر رضا داوری اردکانی با بیان اینکه ماه مرداد در تاریخ ایران، ماه بزرگی است، ابراز داشت: در این ماه 2 رویداد بزرگ تاریخی یعنی انقلاب مشروطیت و کودتای 28 مرداد 1332، رخ داده است. این فیلسوف معاصر با اشاره به اینکه در زمان رخ دادن کودتای 28 مرداد، من در حال طی کردن دوره نوجوانی بودم، اظهار داشت: در آن دوران من این توانایی را داشتم تا بتوانم بسیاری از اتفاقات را درک کنم؛ البته قصد ندارم پیرامون کودتای 28 مرداد و یا شأن سیاسی آن سخن بگویم ولی اگر کسی می خواهد در زمان ما به تفکر بپردازد ناگریز است که در سیاست فکر نماید.

رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی در ادامه گفت: من نمی گویم از یک سیاست پیروی نکنید چرا که ما نمی توانیم پیروی از سیاست نکنیم. اینکه می گویند افراد از یک سیاست خاص پیروی نکنند و بی طرف باشند، یک فرض علمی است. بی طرفی نسبت به سیاست، سفارشی است که اهل تتبع بر آن اذعان دارند که البته در مقام روش درست می گویند. اما روش با واقع فرق دارد.

این متفکر برجسته با اشاره به اینکه یونانیان طراح سیاستی هستند که در دنیای امروز همه جا گیر شده است، تأکید کرد: اگر از مدینه های فاضله صرف نظر کنید، سیاست محدود به گرفتن خراج، جنگ، دفاع و جهاد بوده است. در این میان اما یک نقطه عطف در تفکر سیاسی و در بیان معنای سیاست وجود دارد و آن جایی است که مولا علی(ع) نه در مقام تعریف سیاست بلکه در بیان تذکر به یکی از مأمورین بزرگ خود، معنی سیاست را به او متذکر می شود.

وی با اشاره به نامه 53 نهج البلاغه از عهدنامه آن حضرت به مالک اشتر سخن به میان آورد و با قرائت بخش ابتدایی این نامه تصریح کرد: جهاد و خراج کار سیاست مداران بوده است و عمران بلاد را بعضی توجه می کردند و برخی توجه نمی کردند، اما اهل سیاست به تربیت و اصلاح حال مردم بی اعتنا بوده اند.

فیلسوف معاصر با اشاره به تأسیس نظامیه ها توسط نظام الملک، کار وی را بزرگ قلمداد کرد و ادامه داد: این اقدام پاسخی در برابرتأسیس الأزهر توسط شیعیان اسماعیلی در مصر بود. باید توجه داشت که این موضوع در تاریخ ایران رخ داده است، ایرانی که با تفکر و تعلیمات اهل بیت آشناست و رو به فلسفه کرده است. در بین کشورهای آسیایی، از اقصای چین تا مرزهای رم، هیچ کدام به فلسفه اعتنا نکردند، در حالی که فلسفه در خراسان و بغداد مورد اعتنا بوده است.

داوری با اشاره به اینکه امروز همه چیز در اختیار سیاست است، عنوان کرد: دانش ملک سیاست نیست ولی سیاست بی دانش نمی شود. سیاست فرهنگ را می خواهد. آموزش و پرورش متعلق به سیاست است. بهداشت و سلامت و همه این ها متعلق به سیاست هستند. به گفته داوری امروز سیاست همه جا حاضر شده است، تأکید کرد: نمی شود از سیاست چشم پوشید. چرا که کسی که اهل علم، اهل فکر، اهل نظر و اهل تصمیم باشد، نمی تواند به سیاست بی اعتنا باشد. اما این اعتنا ضرورتاً نباید یک موضع گیری سیاسی باشد. وی موضع گیری سیاسی را اجتناب ناپذیر دانست و ادامه داد: مردم اروپا و امریکا به صورتی که مردم آسیا و آفریقا و امریکای لاتین سیاسی هستند، سیاسی نیستند.

رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی عنوان کرد: من حادثه 28 مرداد را صرف نظر از اختلاف مرحوم آیت الله کاشانی و مرحوم دکتر مصدق حادثه ای بزرگ می دانم. در واقع با اتفاقی که در 28 مرداد رقم خورد، یک دوره تاریخی که بعد از جنگ جهانی دوم شروع شده بود، پایان یافت. کشور ما با ملی شدن، توانست تاریخ نهضت های ملی و تاریخ نهضت های ضد استعماری را به اوج خود برساند و بعد از ملی شدن صنعت نفت بود که نهضت های ملی در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، شروع به تنزل یافتن کردند. یعنی از آن زمان بود که این نهضت ها متوجه شدند آنچه تصور می کردند می توانند بدان دست یابند، به نتیجه نمی رسد. در واقع آنها می خواستند با غرب مقابله کنند و در تقابل با غرب، غربی شوند.

دکتر داوری اردکانی با اشاره به عدم پیشرفت نهضت های استقلال طلب و پیدایش بحران و یأس برای آنها ابراز داشت: از همان زمان بود که نهضت های دینی و فکر دینی قوت گرفت. فیلسوف معاصر در ادامه صحبت های خود ابراز داشت: تا سال های اخیر در رابطه با تجدد کمتر صحبت به میان آمده است. کسانی در این سرزمین مسئله غرب را مطرح کردند. ما از صد سال پیش با اروپا ارتباط داشته ایم. اما این ارتباط همواره با حیرت همراه بوده است. این در حالی است که امروزه غرب برایمان عادی است. امروزه ما مانند غربی ها رفتار می کنیم، غذا می خوریم و لباس می پوشیم.

به گفته داوری زمانی که ما در ارتباط با غربی ها نیازمند شدیم؛ دو پرسش اساسی می توانستیم داشته باشیم. سؤال اول اینکه چه پیش می آید و ما چه باید بکنیم؟ و سؤال دوم اینکه چطور می توانیم به آنچه غرب دارد برسیم؟ متأسفانه ما سؤال دوم را برگزیدیم. وی ادامه داد: ما تجربه تجدد نداریم و تنها نسبت به آن اطلاع داشته ایم. البته بی نظر هم نبوده ایم. اما ما در صد سال اخیر در شناخت پیشرفت نداشتیم.

رییس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی با خواندن ابیاتی از ملک الشعرای بهار عنوان کرد: از کسانی که با غرب آشنا شدند به طور کلی می توانیم، دو دسته را تشخیص دهیم. دسته اول کسانی هستند مثل میرزا ملکم خان و تقی زاده که می گفتند باید کاملاً غربی شد. کسانی که مظهر تبعیت بی چون و چرا از غرب بودند. گروه دوم هم آنهایی هستند که در غرب زندگی می کردند و با آن آشنایی داشتند اما نسبت به آن بی اعتنا بودند. اصحاب حلقه برلین از جمله این افراد بودند. دهخدا هم جزو گروه دوم محسوب می شود. او به غرب علاقه داشت و آن را قابل پیروی می دانست اما معتقد بود که غرب، فاقد معرفت و معنویت است.

وی با بیان اینکه اقتضای وضع اروپای غربی در اواخر قرن هجدهم، استعمارگری بود، ادامه داد:  تاریخ این طور ورق خورد، این توجیه استعمار نیست این طور پیش آمد.

داوری با طرح سؤالی مبنی بر اینکه آیا می توان نظمی برقرار کرد، نظامی به وجود آورد که هم تکنولوژی داشته باشد، هم معنویت داشته باشد؛ ادامه داد: این دو آسان با هم جمع نمی شوند. چرا که تکنیک مجال به معنا نخواهد داد. درست است که مصرف تکنیک جهان‌گیر می شود اما قدرت تکنیک در حال پیشرفت نیست.

رئیس فرهنگستان علوم سپس در رابطه با حادثه مشروطه گفت: مشروطه حادثه عجیبی است که درک و فهم آن بسیار مشکل است و با وجود اینکه خیلی چیزها درباره آن می دانیم اما هنوز نیازمند آنیم که به آن فکر کنیم.

وی در پایان گفت: دکتر شادمان در کتاب "تسخیر تمدن غربی" حرفی به ظاهر ساده لوحانه می زند. او می گوید: ما برای اینکه تمدن اروپایی را تسخیر کنیم، باید به زبان فارسی اعتنا کنیم. اما منظور دکتر شادمان این است که اگر فکر و طرح اروپایی در زبان بیاید جزئی از جان و روح ما می شود. اگر تجدد به زبان ما برگردد و در خانه زبان ما بنشیند، می توانیم تجدد را تجربه کنیم.

پیش از سخنرانی رییس فرهنگستان علوم، دکتر موسی نجفی، رییس خانه بیداری اسلامی ضمن عرض خیر مقدم به حضار، در خصوص آرا و اندیشه های دکتر داوری گفت: با مطالعه آثار دکتر داوری اردکانی فرا می گیریم که نسبت خودمان را با هر پدیده مثل غرب سنجش کنیم. رییس خانه بیداری اسلامی با تأکید بر اینکه آثار دکتر داوری از جنس نسبت برقرار کردن، اندیشه و تأمل عمیق است، افزود: استاد در آثار خود با رویکردی واقع بینانه مسائل و پدیده ها را با نگاهی منطقی، محتاطانه، نقادانه و غیر شعاری تحلیل و بررسی می کند. آثار دکتر داوری، ادبیاتی نخبه گرا دارد و سطح مخاطب خود را بالا می آورد. سیاست زده و اکنون زده نیست، اما به سیاست و اکنون می پردازد. وی با اشاره به نقش برجسته مسأله «پرسش از غرب» دکتر داوری خاطر نشان کرد: فارغ از هرگونه موضع گیری در قبال اندیشه های استاد، باید قبول کنیم که دکتر داوری مسیر جدیدی در عرصه تفکر گشوده اند.

شایان ذکر است؛ نشست تخصصی «تجربه تجدد ایرانیان از عصر مشروطیت تا امروز» با سخنرانی دکتر رضا داوری اردکانی روز پنجشنبه 29 مرداد ماه با حضور اساتید و پژوهشگران در سالن همایش های خانه بیداری اسلامی برگزار شد. پاسخ به پرسش های تخصصی، توزیع ویژه نامه «معمای تجدد ایرانیان»، برپایی نمایشگاه کتب دکتر داوری اردکانی و ارائه گواهی علمی به حاضران در نشست از دیگر برنامه های جانبی این نشست بود. تمدن نوین اسلامی نه تنها در ساحت عمل که در ساحت نظر نیازمند پژوهش و بررسی دقیق است تا در پرتو اندیشه و از دریچه تاریخ، سیاست و فلسفه به شناخت فرصت ها و آسیب های آن دست یابیم؛ بر این اساس خانه بیداری اسلامی سلسله نشست های تخصصی تمدن نوین اسلامی را برگزار می کند. این نشست اولین نشست از سلسله نشست های تخصصی تمدن نوین اسلامی است که به همت اندیشکده هویت شناسی و تمدن نوین اسلامی و با هدف بررسی دقیق و علمی ابعاد «تاریخی-سیاسی-فلسفی» این موضوع برگزار گردید.