همزمان با یکصد و یازدهمین سالگرد نهضت مشروطیت، نشستی تخصصی-علمی با عنوان؛ "تأملاتی پیرامون تحول فکری ایرانیان در عصر مشروطه" با سخنرانی رئیس فرهنگستان علوم «دکتر رضا داوری اردکانی» در تاریخ نوزدهم مرداد 96 در اندیشکده هویت شناسی و تمدن اسلامی تشکیل شد.

دکتر موسی نجفی«رئیس خانه بیداری اسلامی» در ابتدای این نشست ضمن خوش آمدگویی، از حضور دکتر داوری در خانه مشروطه اصفهان به عنوان حضور "فلسفه در یک خانه تاریخی" تعبیر کرد. وی در رابطه با عنوان نشست گفت: "یکی از مهمترین تأملات فکری ایرانیان در عصر مشروطه به تعریف و جایگاه آزادی در جامعه اسلامی برمیگردد. سوال امروز ما این است که آیا میتوانیم به اندیشه آزادی بیرون از لیبرالیسم و در دایره شریعت برسیم؟"

دکتر داوری بحث خود را بر اساس پرسش مطرح شده، چنین بیان کرد: "مشروطیت دو عنصر دارد؛ «فکر و سیاست اروپایی» و «حمایت و پشتیبانی علمای دین» که اگر هر کدام نبودند مشروطه اتفاق نمی افتاد. آزادی یکی از الفاظ کلیدی دوران مشروطه است که در نظر هر کدام از این دو گروه مفهوم خاص خود را دارد. مفهوم آزادی قبل از قرن هجدهم در هیچ جای جهان مورد بحث نیست نه تنها در جامعه بلکه در هیچ کتابی هم نیست. اما دوره جدید، دوره ای است که بشر تلقی تازه ای از خودش دارد. در این دوره آزادی انسان به معنای مالکیت، تصرف و سازندگی است. در نتیجه، همه چیز در خدمت اراده در می آید. اما علمای اسلام، انسان را خلیفه ا.. و مظهر اسمای الهی می دانند. و یکی از صفات خدا «مرید بودن» است. خدا انسان را به صورت خودش آفریده، پس انسان هم مرید است. این تلقی از آزادی و اراده انسان، به توحید بازمیگردد."

وی در ادامه گفت: "در واقع، در مشروطیت فکر آزادی از جای دیگری آمد اما دین تلقی و مواجهه ای خاص خودش با آن داشت که نمی توان آن را نادیده گرفت و از آن به سلیقه تعبیر کرد. علمای بزرگی از مشروطه حمایت کردند که در رأس آن آخوند خراسانی بود. میرزای نائینی، حاج آقا نور ا... اصفهانی، شیخ اسماعیل محلاتی، اسدا.. خرقانی و ... از علمایی هستند که در موافقت با مشروطه کتاب نوشته اند. اما در میان این علما، شیخ فضل ا.. نوری که موافق و پشتیبان مشروطه بود و ماده دوم متمم قانون اساسی را پیشنهاد کرده بود که طبق آن پنج مجتهد جامع الشرایط بر طرح و تصویب قوانین نظارت بکنند، یعنی مجلس و قانون گذاری را قبول کرده بود و مشروطه خواه بود، ناگهان مبدل شد به دشمن مشروطه و گفت این آزادی شرک است. "

داوری در پایان اختلاف شیخ فضل ا.. و سایر علمای موافق مشروطه را در دو اعتبار متفاوت از لفظ آزادی دانست و اظهار داشت: " اختلاف شیخ فضل ا.. و سایر علما از جمله حاج آقا نورا.. در مفهوم، منشأ و دامنه آزادی بود و نه در مصداق آزادی. از این جهت، این اختلاف نوعی اعتبار است. حاج آقانورا.. و علامه نائینی آزادی را به توحید بازمیگردانند، پس موافق آزادی بودند. شیخ فضل ا.. آزادی را در عمل و فقه می بیند. علمای ما آزادی را درنسبت با دین معنی کردند در حالی که در لیبرالیسم آزادی اصل است و عدالت تابع آزادی است حتی در برخی حوزه های لیبرالیسم عدالت حرف بیهوده و بی وجهی است. واقعیت این است که شیخ نوری نوعی تیزبینی سیاسی داشت و من درک سیاسی او را ستایش می کنم."