بیست و یکمین جلسه بررسی کتاب «انسان 250 ساله»، پنج شنبه 6 آبان 1395با حضور دکتر نجفی و اعضای خانه بیداری اسلامی اصفهان تشکیل شد. این جلسه تکمله ای بود بر مباحث دو جلسه گذشته با موضوع امام رضا (علیه السلام) و با تمرکز بر تمدن رضوی. دکتر نجفی در این جلسه تمدن را جامع ترین و فراگیرترین وضعیتی دانست که در مقیاس کلان برای بشر اتفاق می افتد و گفت: "تمدن، وقتی ایجاد می شود که آرمان و اندیشه ای خاص به اوج خود برسد و شکوفا شود و این شکوفایی در همه ابعاد از جمله روابط انسانی متجلی شود. اگر تمدن های مختلف از جمله تمدن یونانی، تمدن رومی، تمدن اسلامی و تمدن غربی را مورد بررسی قرار دهیم، می توانیم از دل این ها به مفهوم مشترک «تمدن» برسیم. اما هر تمدنی یک جهت منحصر به فرد نیز دارد. به همین دلیل می توانیم از سه معنای تمدن صحبت کنیم. تمدن عام، تمدن اسلامی به طور خاص و تمدن اسلامی-شیعی به معنای اخص."

وی به منظور روشن تر شدن مفهوم تمدن از رابطه فرهنگ و تمدن سخن گفت: "شاخصه اصلی، تمدن است و فرهنگ زیر مجموعه آن است. در واقع، این تمدن است که مشخص می کند اولویت با کدام فرهنگ است. در دل یک تمدن می توان فرهنگهای مختلف یافت و تمدن ها هر چه قوی تر باشند، تعلقات فرهنگی بیشتری را در خود جای می دهند. در انسان هم، عالی ترین تعلق یک انسان، تعلق تمدنی است. منظور از تعلق، حس وابستگی به منشاء آن تمدن است. انسان می تواند تعلق تمدنی و تعلق فرهنگی را توأمان داشته باشد. مثلا ما تعلق به تمدن اسلامی داریم اما به فرهنگ غربی هم تعلق داریم. البته در برخی افراد در کشور ما جای این مسئله تا حدی جا به جا شده است یعنی تعلق فرهنگی افراد اسلامی است ولی تعلق تمدنی آنها غربی است."

رئیس خانه بیداری در تفصیل بحث تمدن اسلامی از تمدن به عنوان مفهومی مشکک و تدریجی یاد کرد و بحث خود را با تبیین جایگاه امام معصوم در تمدن ادامه داد: " تمدن به تمدن حداقلی، تمدن معمولی و تمدن حداکثری تقسیم می شود. اگر به تاریخ اسلام نگاه کنیم می بینیم که از همان آغاز تمدن شکل گرفته است. در تمدن حداقلی اسلامی هر چند روابط انسان ها تغییر کرد و دیگر جاهلانه نبود اما به دلیل انحرافی که بعد از رحلت پیامبر(ص) رخ داد، این تمدن نتوانست حداکثری بشود. اتفاقی که در تمدن رضوی رخ داد این بود که تمدن حداقلی اسلامی به تمدن حداکثری تبدیل شد. دلیل اصلی این اتفاق هم شرایط زمان امام رضا(علیه السلام) بود یعنی زمانی که بنی امیه سرنگون شده بود، امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) فقه شیعه را تبیین کرده بودند. بعد از استبداد هارون و با حکم ولایتعهدی شرایط کاملاً فراهم شد. امام(علیه السلام) خلیفه الهی است و تحول انسانها را مدیریت می کند. می توان گفت تمدن اسلامی ظاهر دارد و باطن، و امام معصوم است که ما را از ظاهر به باطن می برد. اگر با این نگاه به زیارتنامه های ائمه توجه کنیم می بینیم که این زیارتنامه ها نوعی حرکت و نظریه تمدنی شیعه هستند؛ یا مثلا راهپیمایی اربعین. به منظور ساخت تمدن حداکثری امور ایمانی باید شکوفا شود. لزوم تقویت ایمان در جامعه به همین دلیل است. تقویت ایمان مردمان از چند طریق ممکن است نخست زیارات، ادعیه و توسل به ائمه، دوم روش عرفانی و سیر و سلوکی و نهایتا شعر و هنر که شور دینی ایجاد می کنند. ایمان مناسبات انسانی را سروسامان می دهد و سه نوع اخوت ایجاد می کند؛ در مرحله اول اخوت انسانی است که حداقلی است، در مرحله دوم اخوت انسانی به علاوه نوعی وضعیت مشترک نظری است که مرحله میانی به حساب می آید و در مرحله سوم اخوت ایمانی است که جامع اخوت انسانی، مشترکات نظری و مشترکات ایمانی است." در پایان دکتر نجفی به ذکر برخی مثال ها با توجه مسائل روز کشور پرداختند.