نوزدهمین جلسه بررسی کتاب انسان 250 ساله، پنجشنبه گذشته، بیست و پنجم شهریور، با حضور دکتر موسی نجفی در خانه بیداری اسلامی تشکیل شد. موضوع این جلسه، فصل پانزدهم کتاب و دوارن امامت امام رضا(علیه السلام) بود.

نجفی در ابتدای جلسه به منظور تبیین جایگاه امام رضا(علیه السلام) گفت: "اگر به تقسیم بندی چهارگانه کتاب توجه داشته باشیم، خواهیم دید که نویسنده ی کتاب، دوره اول را حکومت علوی می داند، دوره دوم را دوره سخت کودتای بنی امیه علیه علویین و همزمان با امامت امام حسن(علیه السلام) و امام حسین(علیه السلام)، آغاز دوره سوم را از اواخر امام سجاد(علیه السلام) و انتقال قدرت از بنی امیه به بنی عباس به حساب می آورد و تا امام رضا(علیه السلام) ادامه می دهد و نهایتا دوره چهارم را از امام رضا(علیه السلام) تا غیبت امام زمان(عج). یک نکته مهم در باب این تقسیم بندی این است که به دلیل شرایط دوره سوم فرصت فعالیت برای امام باقر و امام صادق تا حدی خوبی فراهم بود و امام رضا ثمره کار آن ها را برداشت کرده اند ولذا ائمه بعد از امام رضا(علیه السلام) به ابن الرضا شهرت دارند."

نجفی برای بررسی بهتر دوران امامت امام رضا(علیه السلام) به توضیح سه بخش تفکیک شده در کتاب پرداخت. بخش اول توضیحاتی کلی در باب امامت امام رضا(علیه السلام) را بیان می کند و به دو نکته توجه دارد، نخست این که سیره امام رضا(علیه السلام) ادامه سیره ائمه قبلی است و دوران امامت ایشان به استثنای پنج سالی که جنگ داخلی بین مأمون و امین بنی عباس را تضعیف کرد، دوره ثبات کامل بنی عباس بود و همین فرصتی برای غلبه امام رضا(علیه السلام) فراهم کرد تا به بسط مظلومیت و قداست ائمه و اثبات غاصبانه بودن خلفا بپردازند.

دوم اهداف مأمون از پیشنهاد ولایتعهدی است که وی اجمالاً به چند مورد اشاره کرد؛ "اول، تبدیل مبارزات حاد شیعیان به فعالیت سیاسی آرام، مبارزه شیعه در طول تاریخ بیشتر فرهنگی-سیاسی بوده است و قیام حضرت اباعبدالله(علیه السلام) یک استثناء است. دوم، تخطئه نظریه تشیع مبنی بر غاصبانه بودن خلافت به این معنا که شیعیان که مدعی اند خلافت غاصبانه است الان خودشان ولیعهد شده اند. سوم، از بین بردن زهد و پارسایی امام(علیه السلام) در بین مردم. چهارم این که امام(علیه السلام) را به توجیه گر دستگاه تبدیل کند زیرا معمولا کسی که با یک دستگاه کار می کند برخلاف آن ها اظهار نظر نمی کند. پنجم از نفس انداختن رهبری مبارزات و این که نشان دهند ائمه(علیهم السلام) هم بخشی از حکومت هستند، ششم معرفی ائمه(علیهم السلام) به عنوان عناصر قدرت طلب و این که خودشان را از ائمه معنوی تر جلوه دهند. و نهایتاً این که حمایت انقلابیون را در سراسر قلمرو حکومتی جلب کنند. این مواردی که گفتیم عللی است که مأمون تصمیم گرفت حضرت را به ولیعهدی انتخاب کند."

بخش سوم بر روش امام(علیه السلام) در مقابل مأمون تمرکز دارد و نجفی در این بخش به پانزده مورد اشاره کرد: "فضاسازی منفی نسبت به مأمون در مدینه و این که این سفر بدون بازگشت است، استنکاف شدید امام(علیه السلام) از پذیرش اولیه و نشان دادن این که این پذیرش اختیاری نیست، پس از پذیرش اجباری امام(علیه السلام) شروطی گذاشتند از جمله این که در امور دخالت نکنند که باعث شد در عین حال که از امکانات استفاده می کنند رفتار حکومت بنی عباس را گردن نگیرند. مورد دیگر مبارزه منفی امام(علیه السلام) علیه دستگاه است، به علاوه امام(علیه السلام) داعیه اصلی شیعه را برملا کردند و پرده تقیه را از بین بردند. بیان علنی فضایل ائمه(علیهم السلام) و قصایدی که شاعرانی مانند دعبل گفتند، برگزاری مناظراتی که علم امام(علیه السلام) را آشکار کردند، آشکار شدن ابعاد امام در فرمان ولایتعهدی، ایجاد رابطه عمیق با مردم در هر فرصتی به خصوص در فاصله مدینه تا مرو، اضافه شدن حشمت ظاهری بر جنبه معنوی سایر موارد مهم در روش امام(علیه السلام) است. در پایان این بخش ذکر این نکته لازم است که هر کدام از اقدامات امام(علیه السلام) یک یا چند مورد از مقاصد مأمون را از بین می برد."

رئیس خانه بیداری در پایان جلسه به چند نکته اشاره کرد: "نخست این که نزدیکی دین داران به دنیاطلبان از آبروی دین داران می کاهد و بر آبروی دنیاطلبان می افزاید. و دیگر این که با گفتن فضایل اهل بیت دوستان قوت می گیرند، بی تفاوت ها با منطق اهل بیت آشنا می شوند و دشمنان ضعیف می شوند."